Khóc là quà tặng của tự nhiên. Trẻ khóc để làm phiền cha mẹ. Một đứa trẻ sinh ra, công cụ giao tiếp mạnh mẽ nhất có lẽ là khóc, khóc để bố mẹ biết mà cho ăn, bế bồng, yêu thương. Hãy cảm ơn con khi con khóc để bố mẹ có điều kiện hoàn thành nhiệm vụ đầu tiên là đáp ứng nhu cầu của con mình.
Bịt miệng con, nhốt con vào toilet, bỏ mặc con khóc giữa công viên, đánh đến con ngừng khóc mới thôi tiếc rằng lại là những hành xử thiếu kiên nhẫn của không chỉ những ông bố bà mẹ « ít học ». Đôi khi chứng kiến một người lớn mất kiên nhẫn trước một đứa trẻ đang khóc khiến tôi có cảm giác người đó muốn “mute” tiếng khóc hơn là thực sự muốn trẻ không khóc nữa.
Mỗi khi khóc, trẻ nhận được những gì ?
Oan lắm mà khóc ?
«Khóc cái gì mà khóc ? Oan lắm đấy mà khóc ? », tiếng người hàng xóm văng vẳng trong tối muộn. Lúc ấy đã hơn 10 giờ, tôi vẫn nghe rõ tiếng cậu bé khóc van xin mẹ không đánh vì đã không làm đúng con tính.
Thực ra trong cuộc khẩu chiến của hai mẹ con, tôi đoán chắc rằng dù có mạnh dạn đến đâu, kết quả cũng là cậu bé đành chịu thua với những giọt nước mắt ngắn dài. Phân bua bao nhiêu thì lý lẽ cũng khó mà hơn bà mẹ hơn cậu đến gần ba chục tuổi.
Lớn rồi, không khóc nữa
Mới 3 tuổi đầu, M đã phải rất « người lớn », rất khó nói khi nào M buồn vì cô bé không nói và cũng gần như không bao giờ khóc. M đã học được rằng khóc sẽ khiến bố mẹ buồn vì bố mẹ đã dạy cho con mình rằng, bố mẹ buồn là sự trừng phạt lớn nhất của bé.
Con trai không khóc
Một đứa trẻ được bố mẹ và những người xung quanh yêu thương khi “ngoan”, khi không khóc, khi mọi thứ đều ổn cả sẽ có xu hướng giấu những hành vi không tốt hoặc những cảm xúc tiêu cực, giấu với người khác và dần dần sẽ là giấu với chính mình. Lớn lên rất nhiều người cảm thấy thật khó để diễn đạt một cách phù hợp nỗi buồn hay bất kỳ một cảm xúc tiêu cực nào.
Chúng ta có thấy quen khi đọc đến đây hỡi những ông bố và bà mẹ vẫn hay thì thào rằng đàn ông không biết/dám tỏ ra buồn? Nếu dừng lại và nhìn vào mình với tư cách bố mẹ của hôm nay thì hình như chúng ta cũng đang mỗi ngày nuôi dạy ra cậu con trai như thế.
Tảng lờ
Thực ra bố mẹ cũng phải “luyện công” kiên trì lắm mới có thể thôi xót xa mà tảng lờ việc con khóc lóc, ăn vạ với mục đích duy nhất có lẽ cũng chỉ là để điều đó không lặp lại.
Nhưng thật không công bằng khi đứa trẻ được học từ rất sớm là một nụ cười của trẻ được cả nhà yêu thích, được cười lại, được tán thưởng còn khóc đôi khi lại bị bỏ lơ.
Hãy nhớ đến lúc bạn đặt mạnh cái bát, rồ máy chiếc xe để người kia “tự hiểu” là mình đang khó chịu hoặc tức giận. Và bạn bị lờ đi. Bạn cảm thấy buồn, hụt hẫng và tức giận hơn? Khi con khóc và không được quan tâm cảm giác có lẽ cũng khác vậy là bao. Khi buồn, bạn có thể xem phim, nghe nhạc, buôn chuyện cho nguôi cơn, nhưng con bạn còn rất nhỏ, nhỏ đến nỗi có lẽ còn chưa nói được ra vấn đề của mình bằng lời thì có thể làm gì?
Cảm giác hụt hẫng và bất lực ấy sẽ lớn dần lên. Không thể hiện cảm xúc của mình đã đành, ai dám chắc một người đang cần sự giúp đỡ thì đáng bị lờ đi lại có thể trở thành một người lớn giàu lòng trắc ẩn?
Vội vã dỗ dành
Khác những cách giải quyết trên, cũng có những người lớn vội vã dỗ dành, đổ lỗi cho bàn cho ghế khi trẻ khóc. Một bà mẹ vội vã tìm chim, tìm hoa để dỗ con khỏi khóc đặc biệt khi có mặt chồng hoặc bà mẹ chồng khó tính. Một cô giáo cuống quýt dỗ trẻ bằng ô-tô, búp bê, xin lỗi rối rít khi có mặt phụ huynh. Một người giúp việc giấu bay giấu biến những giọt nước mắt của các cô cậu chủ nhỏ.
Những điều này vô tình đã củng cố cho trẻ con một điều không kém phần nguy hiểm rằng Khóc là một vũ khí tuyệt hảo và sẽ phát huy tác dụng khi có mặt của người “uy quyền” hơn.
Vì sao người lớn muốn “mute” tiếng trẻ khóc càng nhanh càng tốt?
Có lẽ còn muôn vàn cách phản ứng khác nhau mà bài viết mới chỉ nêu được một vài trường hợp làm ví dụ. Nhưng một điểm chung có thể quan sát được từ những các cách giải quyết này liệu có phải với người lớn việc khóc dường như là không tốt nên dù gì cũng phải ngưng lại đã? Và việc con khóc có nghĩa rằng mình đã không làm tốt trách nhiệm chăm sóc con cái?
Sau một ngày làm việc vất vả, sau cả đêm mất ngủ hay những bộn bề lo toan, chúng ta trở nên rất dễ mất kiên nhẫn với dù chỉ là một tiếng mè nheo, một trò đùa hay một tiếng khóc của con trẻ là điều dễ hiểu. Nhưng bố mẹ đừng quên rằng “mute” tiếng trẻ khóc có lẽ không đơn giản như “mute” chiếc radio đang chơi một bản nhạc không hay.
Chi bằng bình tĩnh và tìm cách diễn giải
Quan tâm không có nghĩa là chạy theo và thỏa mãn những cơn khóc của trẻ. Tảng lờ không phải bỏ mặc trẻ khóc đến khi mệt mới thôi. Có một ranh giới mong manh giữa hai cách phản ứng ấy.
Đồng ý rằng trẻ sẽ không thể nói hay giải thích khi còn đang khóc. Với trẻ chưa có ngôn ngữ, sự có mặt của bạn cũng như khả năng diễn giải những giọt nước mắt ấy có ý nghĩa vô cùng lớn với trẻ. Điều đó sẽ tạo cho trẻ một cảm giác an toàn và được yêu thương. Với trẻ lớn hơn, hãy quan sát, cho con biết rằng bạn biết con đang khóc, và sẵn sàng chờ đợi đến khi con bình tĩnh hơn để cho bạn biết con thực sự cần gì ngay cả khi bạn đã “dịch” xong từ trước đó.
Tôi tin rằng mỗi bố mẹ đều là chuyên gia trong việc hiểu ngôn ngữ của con mình. Một vài liệt kê ở đây có thể không đúng cho mọi trường hợp, nó chỉ nói lên những nguyên lý cơ bản nhất giúp bố mẹ hiểu hơn về mình để có những cách ứng xử phù hợp hơn trong những tình huống muôn hình vạn trạng.
Nếu bố mẹ biết rằng con khóc chỉ là cách phản ứng của con để gửi đến bố mẹ rất nhiều những thông điệp khác nhau thì có lẽ cũng không quá nếu nói rằng “cảm ơn con đã khóc”.